De schilder en het meisje – Margriet de Moor

De schilder en het meisje – Margriet de Moor

De ondertoon van onschuld

Door Peter le Nobel

Utrecht – Een intrigerende roman is ‘De schilder en het meisje’ van Margriet de Moor, waarin de historie vooral aan de hand van gedachten wordt verkend.

–

Het verhaal gaat over Elsje Christiaens. Het meisje verliet in 1664 op haar achttiende Denemarken om een nieuw leven te beginnen in Amsterdam. Daar loopt het al snel helemaal uit de hand. Omdat zij nog geen werk heeft en dus de huur van haar kamer niet kan betalen, krijgt ze het aan de stok met de hospita. Uiteindelijk grijpt ze een bijl, slaat ze er de hospita mee, waarop zij via de trap dood neervalt op de keldervloer. Al snel wordt Elsje opgepakt en wordt ze door wurging om het leven gebracht.

–

Het is een bestaand verhaal: wereldberoemd is de schets van Rembrandt, ‘Elsje Christaens hanging on the gibbet’,  die te zien is in het Metropolitan Museum of Art in New York. Hij schilderde het Deense meisje, vastgebonden aan een paal, vlak buiten Amsterdam. De bijl hangt naast haar. Op dat ‘Volewijck’, bij het IJ, werden in die tijd alle gedode misdadigers als afschrikwekkend voorbeeld tentoongesteld.

–

Margriet de Moor probeert in haar roman zowel de gedachten van het meisje als die van de schilder te reconstrueren. Daardoor krijg je mooie beschrijvingen mee van het Amsterdam in die dagen, inclusief oude volksliedjes. Intrigerend is de onschuld die ze het meisje weet mee te geven en bijna slachtoffer lijkt te zijn geworden van haar eigen zedigheid. Veel kunstkenners waren dan ook onder de indruk van de schats van Rembrandt, zo wordt op internet al snel duidelijk. Niet alleen vanwege de luguberheid, maar ook vanwege de onschuld die er op het dode gezicht ligt. Die moet De Moor kennelijk ook hebben geïntrigeerd.

–

Het is ook een rijk boek, omdat en passant het denken over kunst wordt beschreven, en, zo men wil, het probleem van mensen uit een ander land, die een onschuldig leven hebben geleid, en opeens in een wereldstad terechtkomen waar andere zeden en gewoonten hen fataal kunnen worden.

–

Inleven

–

Inleven in historische karakters vergt een bijna bovenmenselijke krachtsinspanning, maar de schrijfster krijgt dat mooi voor elkaar. Zo beschrijft zij hoe de schilder zich voorstelt wat er door het meisje heen moet gaan als zij voor een tribunaal van tien strenge mannen wordt geleid, terwijl boven hun hoofden drie taferelen van bloederige executies worden getoond.

–

Met dat inleven in de karakters beschrijft De Moor zo niet alleen het leven van Rembrandt, over wie veel bekend is, maar ook Elsje, van wie honderden jaren later nu niet alleen een schets bestaat, maar ook een boek, met mogelijke gedachten die ze gedacht zou kunnen hebben.

–

‘De schilder en het meisje’, Margriet de Moor, De Bezige Bij, ISBN978-90-234-5709-1, 256 p. Prijs gebonden: 23.90 euro. Prijs paperback: 18,90 euro (ISBN 978-90-234-5749-7). Zie ook www.debezigebij.nl

Voor meer informatie over de schets van Rembrandt, kijk bijvoorbeeld op http://www.artbible.info/art/large/384.html#

Het verhaal gaat over Elsje Christiaens. Het meisje verliet in 1664 op haar achttiende Denemarken om een nieuw leven te beginnen in Amsterdam. Daar loopt het al snel helemaal uit de hand. Omdat zij nog geen werk heeft en dus de huur van haar kamer niet kan betalen, krijgt ze het aan de stok met de hospita. Uiteindelijk grijpt ze een bijl, slaat ze er de hospita mee, waarop zij via de trap dood neervalt op de keldervloer. Al snel wordt Elsje opgepakt en wordt ze door wurging om het leven gebracht.

Het is een bestaand verhaal: wereldberoemd is de schets van Rembrandt, ‘Elsje Christaens hanging on the gibbet’,  die te zien is in het Metropolitan Museum of Art in New York. Hij schilderde het Deense meisje, vastgebonden aan een paal, vlak buiten Amsterdam. De bijl hangt naast haar. Op dat ‘Volewijck’, bij het IJ, werden in die tijd alle gedode misdadigers als afschrikwekkend voorbeeld tentoongesteld.

Margriet de Moor probeert in haar roman zowel de gedachten van het meisje als die van de schilder te reconstrueren. Daardoor krijg je mooie beschrijvingen mee van het Amsterdam in die dagen, inclusief oude volksliedjes. Intrigerend is de onschuld die ze het meisje weet mee te geven en bijna slachtoffer lijkt te zijn geworden van haar eigen zedigheid. Veel kunstkenners waren dan ook onder de indruk van de schets van Rembrandt, zo wordt op internet al snel duidelijk. Niet alleen vanwege de luguberheid, maar ook vanwege de onschuld die er op het dode gezicht ligt. Die moet De Moor kennelijk ook hebben geïntrigeerd.

Het is ook een rijk boek, omdat en passant het denken over kunst wordt beschreven, en, zo men wil, het probleem van mensen uit een ander land, die een onschuldig leven hebben geleid, en opeens in een wereldstad terechtkomen waar andere zeden en gewoonten hen fataal kunnen worden.

Inleven in historische karakters vergt een bijna bovenmenselijke krachtsinspanning, maar de schrijfster krijgt dat mooi voor elkaar. Zo beschrijft zij hoe de schilder zich voorstelt wat er door het meisje heen moet gaan als zij voor een tribunaal van tien strenge mannen wordt geleid, terwijl boven hun hoofden drie taferelen van bloederige executies worden getoond.

Met dat inleven in de karakters beschrijft De Moor zo niet alleen het leven van Rembrandt, over wie veel bekend is, maar ook Elsje, van wie honderden jaren later nu niet alleen een schets bestaat, maar ook een boek, met mogelijke gedachten die ze gedacht zou kunnen hebben.

—-