Hilbert Kuik over ‘Zoekende zondaar’: ‘Terug op literaire stek’
Door Peter le Nobel
Amsterdam – Hilbert Kuik heeft met zijn nieuwe roman ‘Zoekende zondaar’ een bijzondere psychologische thriller geschreven. De achttienjarige Jong de Waal verlaat het ouderlijk huis en gaat op kamers. Algauw blijkt zijn fantasie zo met hem op de loop te gaan dat hij zelf niet meer weet wat echt is en wat niet. En dat levert ijzige situaties op.
“Het was een verhaal wat ik altijd had willen schrijven”, zegt Hilbert Kuik. “Ik heb het altijd al fascinerend gevonden: een jongen die op zijn achttiende uit huis gaat, zijn ouders die hem niet willen laten gaan en een kind dat zich in een nieuwe wereld moet invechten. Kortom, de ‘leaving home’-problematiek”, zegt de oud psychotherapeut.
“Daar zit een stuk eigen verhaal in, maar ik ben van voor de oorlog, uit 1938, en verliet het ouderlijk huis in de jaren vijftig. Behalve de aanleiding is het boek totaal niet meer terug te voeren op mij: de hoofdpersoon is achttien, en heeft ouders die nog een beetje de tic van de jaren zestig hebben, met alle seksuele vrijheid. Zij zijn totaal niet jaloers op elkaar, wat die jongen in verwarring brengt, want hij heeft die gevoelens wel en vraagt zich af: ‘Hoe zit dat?’ Het verhaal speelt zich dan ook af in de jaren tachtig.”
In feite is de aanzet tot dit boek eerder gepubliceerd in Maatstaf, in 1978 of 1979. “Dat korte verhaal heb ik verder uitgebouwd. De periode rond je achttiende is altijd interessant. Alles staat nog open, er zijn geen faits accomplis, je kan nog alle kanten op in het leven. Het blijft een interessante periode in je leven.”
Pijnlijke herinneringen
De jongen in het boek is een typische outcast, met een gezicht dat zo lelijk is dat meiden hem in het beste geval grappig vinden. En juist door zijn ‘eerlijke ogen’ wekt hij bij sommigen wrevel op. ‘Hij was een fantástisch mooie jongen met een héérlijk gezicht en éérlijke ogen (ook toen al dus) en alle meisjes smolten voor hem weg. Vandaar dus dat hij ze nooit tegenkwam.’
Kuik kan de fantasieën van de jongen zo levendig opschrijven dat je je als lezer herhaaldelijk afvraagt wanneer het uit de hand loopt. Zo danst de jongeman ’s nachts de flamenco voor de deur van zijn hospita, van wie hij denkt –of weet?- dat zij verliefd op hem is, en trapt hij af en toe met zijn voet op de deur om haar aandacht te trekken. Je bent geneigd om tegen alle spelregels in door te bladeren. Je ziet een woord als ‘inrichting’ staan. Daar gaat het naartoe, denk je bij jezelf, maar toch zal het weer iets anders aflopen. Het snufje droge humor bovendien dat Kuik aan het verhaal toevoegt, maakt dat je de roman in één ruk uitleest.
‘Er gebeurt van alles. Oké. Niets aan te doen. Maar wat er in de praktijk van een gebeurtenis overblijft is een herinnering. Gewoon een verhaal. Het gaat dus niet om die gebeurtenissen, maar om het verhaal dat je ervan maakt. Een leven lang verzamel je herinneringen. Je bent een verhalenmaker. Je zet ze achter elkaar, stapelt ze op, bouwt er een kaartenhuis van, een luchtkasteel. Dat is het. Meer behelst het leven op aarde niet. Meer zou je er althans niet van moeten willen maken. Het mooie is: aan wat er is gebeurd, kun je niets veranderen, maar herinneringen kun je mooier en mooier maken. Nog sterker: ze worden vanzelf mooier en mooier. Zelfs pijnlijke herinneringen.’
Thriller over geluk
‘Zoekende zondaar’ lijkt tot nu toe af te wijken van eerdere boeken van Kuik, alhoewel zijn oeuvre breed is: verhalenbundels, literaire romans, een kinderboek en thrillers. Voor het boek Het Schot kreeg hij de Lucy B. en C. W. Van der Hoogtprijs in 1978. Ook hier gaat het verhaal over een jongeman, maar veel jonger, dertien jaar, en over een totaal ander onderwerp. Wat alle boeken wel met elkaar gemeen hebben is dat veel aandacht wordt besteed aan de psychologische ontwikkeling van de personages, wat misschien ook niet zo vreemd is nu de schrijver zo’n dertig jaar bij het Amsterdamse RIAGG heeft gewerkt.
Het laatste boek van Kuik is in wezen een psychologische thriller. “In de thrillers keert steeds het thema van het kwaad terug. Iemand staat steeds tegenover een misdadige overmacht, zonder dat het meteen om syndicaten gaat. In ‘Zoekende zondaar’ speelt dat thema niet. Maar ik hanteer wel dezelfde spanningsboog: je bouwt alles langzaam op en in de laatste paar bladzijden pas wordt je alles duidelijk. Het is spanning op het gebied van de geest, waarbij het niet gaat over misdaad, maar over geluk.”
Kuik: “De laatste vier boeken, allemaal thrillers, zijn belangrijk voor mij geweest om het zelfvertrouwen op te bouwen dat je al schrijvend wel tot een oplossing komt. Als je denkt: ‘Wat moet er nu in godsnaam gebeuren?’ dan leg je alles even weg en denk je rustig na. Je hoeft niet alles te forceren. Ondertussen heb je de geruststelling dat je zo’n groot project als een roman aankan. Met dit boek ben ik terug op mijn literaire stek.”
—-
Hilbert Kuik, ‘Zoekende zondaar’, Uitgeverij Signatuur, 224 p., prijs: 16,95 euro. ISBN: 9789056723446. Zie ook www.uitgeverijsignatuur.nl