Fred Penninga – Vrij van erfbelasting
Toegankelijk, benaderbaar. Dat is schrijver Fred Penninga voor iedereen. Dus ook voor Wander Coffeng die als student journalistiek op het onderwerp ‘Fred Penninga’, zijn ex-buurman, wil afstuderen. Dit is een uitstekend uitgangspunt om alle levensgebeurtenissen en werk van deze schrijver in kaart te brengen in zijn autobiografie ‘Vrij van erfbelasting’.
Door Peter le Nobel
Alle literaire hoogtepunten, en een enkele dieptepunt, passeren de revue en voor het eerst wordt de bijzondere afkomst van Penninga van a tot z beschreven. Hij is geadopteerd, als kind van een foute vader in oorlogstijd.
Het is meteen de belangrijkste verdienste van het boek. Opnieuw wordt maar weer duidelijk hoe ver de wereldgeschiedenis in kan grijpen in de persoonlijke levens van mensen en zo invloed heeft op waar iemand opgroeit en hoe iemand in het leven staat.
Openhartig beschrijft Penninga hoe hij middenin de naweeën van de oorlog onder de toonbank van een boekhandel in Amsterdam-Zuid terecht kwam, en kort daarop in het voorportaal van een kerk, met een label aan zijn grote teen, met zijn naam erop. Zo kwam hij uiteindelijk terecht bij de familie Penninga. Zijn biologische moeder kwam er door de chaos in Duitsland niet meer aan toe om haar zoon op te halen.
Parels en een steen
Naast zijn levensverhaal, toont de schrijver ook veel verhalen en gedichten waar hij trots op is, zoals de gedichtencyclus ‘Glanzend blootgelegd’, en de roman ‘Met uitzicht op het plein’, bestaande uit twee novellen waarin een Duitse schrijver in en na de Tweede Wereldoorlog worstelt met morele dilemma’s. Nu overal uitverkocht. Wellicht een heruitgave waard.
Heel eerlijk heeft Penninga ook een minder geslaagd schrijfsel uit zijn jonge jaren in de autobiografie opgenomen, die terecht door uitgever Van Oorschot werd afgewezen, maar desalniettemin wel hilarisch is om te lezen. Een voorbeeld van een prachtige valkuil voor elke schrijver die een gevierd auteur wil nabootsen, maar niet verder komt dan puberaal gekwezel. Penninga schrikt niet terug voor zelfspot.
Bescheiden
Toch bekruipt mij soms het ongemakkelijke gevoel dat de schrijver gedurende zijn leven misschien te bescheiden is geweest. Fred Penninga is geen landelijk bekende schrijver, terwijl hij als dichter en schrijver de technieken beheerst als geen ander en ook inhoudelijk wat te melden heeft, als bijvoorbeeld adoptiekind, homo in een tijd dat deze geaardheid nog als stoornis was opgenomen in de DSM en simpelweg als man die graag over de dingen nadenkt.
Meewarig schudde ik mijn hoofd bij de anekdote dat in de VS een smakelijke Afro-Amerikaanse basketballer tevergeefs avances maakte richting de toen nog wat bleue schrijver. Is spijt over nalaten niet vaak erger dan spijt na handelen? Terugkomend op zijn techniek: je leest niet zijn boek, je slaat steeds geamuseerd een pagina om en wilt steeds sneller lezen.
Aandacht en onderschatting
Veel schrijvers en dichters die hij heeft begeleid, zijn nu bekender dan hij. Penninga lijkt er niet zo mee te zitten. Achter veel zaken heeft hij, zo in de zeventig, een punt gezet. Over heel veel zaken moest hij zijn aandacht verdelen: aan zijn werk, maar ook aan zijn kinderen, aan schrijvers en dichters in spe. Dit had een prijs voor zijn oeuvre wellicht, waarvan onderdelen echt zijn onderschat, maar de aimabele Penninga is nu eenmaal moeilijk voor te stellen als een getourmenteerde, gedrogeerde artiest die alle vrienden, familieleden en collega’s van zich af heeft doen keren, maar wel wereldberoemd is. Hij is vrij van erfbelasting.
Fred Penninga. Vrij van erfbelasting. Uitgeverij Magonia. ISBN 9-789492-241603. Aantal pagina’s: 312. Prijs: 24,95 euro. Zie ook www.magonia.nl