Door Peter le Nobel
Utrecht – ‘Groen’ van Ruben van Luijk is een bij voorbaat geruchtmakende debuutroman. In ieder geval in christelijke kringen. Het gegeven is eenvoudig: jongen wordt verliefd op meisje, maar in de bijzondere wereld van de ‘gereformeerde kerken (vrijgemaakt)’ is zoiets heel erg moeilijk en ernstig, op humoristische wijze te bezweren in de tale Kanaäns.
Zes jaar boog Van Luijk zich over zijn boek, zoekend naar een stijl, terwijl hij nog middenin het verhaal zat dat hij wilde beschrijven. “Ik dacht erover de ‘mitrailleurstijl’ te gebruiken zoals in Black Venus’. Dat past mooi in een beschrijving van een trio met drie negerinnen, een scène uit dat boek, maar niet in mijn verhaal. ‘Groen’ gaat in wezen over verliefdheid. In feite is het een vrij lief verhaal. Daarmee treed ik buiten de gebaande paden, want in de literatuur past het tegenwoordig om op een cynische manier te schrijven over losse seks.”
Toch zit ook in dit boek seks, maar dan vooral in het hoofd van de hoofdpersoon. Hij fantaseert over allerlei meisjes, tot hij echt iemand ontmoet bij bijbelstudiegroep Bid & Werk. ‘Ze had nu niet bepaald het figuur van Claudia Schiffer, was feitelijk een heel gewoon gereformeerd meisje, een klein mollig dingetje met bijna onopvallende borstjes. Cupmaten interesseerden me weliswaar niet zo, maar misschien had ze wel van die hangtietjes… Bovendien had ze al een vriendje.’ En met dat laatste begint het probleem, want hiermee schendt de jongen het tiende gebod: ‘gij zult niet begeren uws naasten vrouw.’ (Deuteronomium 5:6-21)
Van Luijk: “Die strijd met het geloof zit diep. Volgens Jezus pleeg je al overspel als je een vrouw aanziet om haar te begeren. ‘Je kunt jezelf nog beter een oog uitsteken, dan met je hele lichaam ter helle varen’, zo staat het in de bijbel. De hoofdpersoon van mijn boek wordt geconfronteerd met dit dilemma en gaat zich gaandeweg afvragen wat nou echt belangrijk is in het leven. Waar draait het uiteindelijk om? Wil je een ‘levende relatie met Jezus’ of samen zijn met een meisje?”
Ervaring
De ontmoeting met Jezus Christus zal de personage nooit ervaren. ‘Maar op een keer keek ik van opzij naar haar (het was weer tijdens een bijbelstudie in mijn kamer, ik geloof dat ze op deze stoel zat waarop ik nu achter mijn bureau zit te schrijven) – en het licht viel opeens op zo’n manier in haar ogen dat ze wel op leken te lichten, met een intense, smaragdachtige tint van groen, doorschijnend bijna, en dooraderd met een fijn weefsel van kleine bruine filigraandraadjes. Ik kon nog net een uitroep van wilde verrassing onderdrukken. Het was alsof het kwartje weer een stukje verder in de fruitautomaat viel (drie keer een aardbeitje), alsof ik een sleutelpassage had ontdekt in een belangrijk archiefstuk: ik viel niet op zomaar een meisje, ik viel op Het Meisje Met De Groene Ogen!’
“Hij wordt verliefd op een echt persoon, een ontmoeting die zo sterk en heftig is, zo onontkenbaar reëel, zo verdomd echt. Dat is de echte religieuze ervaring in het boek. De ontmoeting met een ‘Jij’ die je niet kan reduceren tot een droombeeld in je hoofd, een ‘ganz Andere’ die zich zomaar in je leven openbaart en die je vervolgens bijna nolens volens begint lief te hebben. Verliefdheid is een beetje dronken zijn van die Ander. Prachtig is dat.”
Actueel
In hoeverre spreekt deze worsteling Nederlanders nog aan in deze tijd van voortschrijdende ontkerkelijking, terwijl niet het christendom, maar de islam zo actueel is? “Vergis je niet!”, zegt Van Luijk. “In Nederland is de groep van bijbelgetrouwe christenen heel groot, en ze zitten potdome in de regering! Die mensen tref je misschien niet in de grachtengordel aan, maar wel in andere delen van het land, en deze groep bloeit als nooit tevoren. Het Angelsaksische, Amerikaanse, evangicale christendom is sterk in opkomst. Het gaat er swingend aan toe, maar in wezen is hun moraal net zo conservatief als die van de dominees van de oude stempel. In dat opzicht verschillen ze eigenlijk weinig van radicale moslims. Juist omdat ze zo totaal georiënteerd zijn op het geloof.”
De kerk heeft Van Luijk ondertussen verlaten. Inmiddels bestudeert hij als historicus het Satanisme aan een Nederlandse universiteit. Toch wilde hij geen zuur verhaal ophangen over het christelijk geloof. “Mensen zitten echt niet in de kerk omdat ze bang zijn voor de dominee. Het is soms ook gewoon enorm gezellig. Ik heb zelden zo’n gezellige tijd gehad als toen ik op de bijbelstudiegroep zat. Die kant wilde ik ook laten zien in dit boek. Het moest geen eendimensionaal verhaal worden.”
Waarheid
‘Groen’ is niet zomaar een roman, het is een autobiografie. Van A tot Z, van alpha tot omega. Stilistisch sterk en humorvol geschreven. “Dit boek is een exercitie in eerlijkheid. Een boek kost ontzettend veel tijd, in mijn geval zes jaar, en het leven is heel snel voorbij. Daarom wilde ik schrijven over wat essentieel voor mij is. Ik heb goed beschouwd niks meegemaakt, ik heb de oorlog niet beleefd, heb niet in een concentratiekamp gezeten, en ben niet misbruikt. Ik kan dat allemaal verzinnen, maar het enige wat ik werkelijk weet, wat ik echt kan vertellen, is mijn eigen leven. Dat is al moeilijk genoeg, de dingen beschrijven die je zelf beleefd hebt. Hoe dicht je ook op de waarheid wil zitten, je kunt die nooit zo vertellen zoals die is gebeurd. Niet alleen als schrijver, maar ook als historicus heb ik daar veel van geleerd. Sommige auteurs denken de waarheid in pacht te hebben en precies te weten hoe alles in elkaar zit. Die ambitie heb ik niet. Het enige wat ik nastreef is honderd procent eerlijkheid. Mijn leven, met ale knulligheid van dien. Meer heb ik niet te vertellen. Meer kan ik niet vertellen. Verder kan ik je ook niet zeggen waarom de dingen gaan zoals ze gaan. Dat is voor evangelisten, van welk geloof dan ook. Die weten zogenaamd hoe het zit.”
____
Stichting Nadorst presenteert op zaterdag 19 september de eerste twee boeken van Uitgeverij Nadorst: ‘Groen’ van Ruben van Luijk en ‘the Greatest of the Biggest’ van Ko Norderisk, met optredens van Daniël Dee & Rotterdamse legende Harry Merry. Zaal open vanaf 20.30 uur. Locatie: ROTABS, Zaagmolenkade 46 in Rotterdam. Nafeest in Galerie SRL@ (aan de overkant van de Rotte). Zie ook www.uitgeverijnadorst.nl
Groen, Ruben van Luijk, Uitgeverij Nadorst, 163p., ISBN: 978 94 90338 01 5, Prijs: 15 euro.